Người lao động đình công: Lỗi do đâu?

Sáng 14/10, sau hơn 5 ngày nhận được giấy chấm dứt hợp đồng lao động từ ban lãnh đạo công ty VMEP thuộc tập đoàn SYM, hàng trăm công nhân (trong đó có 150 công nhân bị sa thải) đã giăng khẩu hiệu “Phản đối công ty sa thải người lao động trái pháp luật” và đình công trước cổng công ty.

Lý do sa thải không thuyết phục

Đa số người lao động tại công ty VMPE cho rằng, lý do công ty sa thải 150 người lao động là do công ty phải thay đổi công nghệ sản xuất nên cần cắt giảm lao động từ 145-160 công nhân, là không thuyết phục.

Trong những năm gần đây, đa phần những người bị chấm dứt hợp đồng như vậy là những người đã có thâm niên trong công ty đó bởi vì họ muốn cắt giảm tiền chẳng hạn như tiền bảo hiểm, tiền trợ cấp, tiền thâm niên của công nhân nên thường xảy ra việc cắt hợp đồng. - Đoàn Huy Chương

Trong một đoạn video được chia sẻ trên Facebook Nguyễn Thị Tâm đăng tải sáng ngày 14/10, một công nhân tham gia đình công cho biết tình trạng công nhân đình công xảy ra từ ngày 12/10, sau khi người lao động bị cho thôi việc mà không có lý do chính đáng:

“Trước đó ngày 3/10 có họp với các ban ngành, các lãnh đạo ở quận. Trong cuộc họp có Liên đoàn Lao động quận, UBND quận, Phòng Lao động – Thương binh – Xã hội quận, lý do của công ty là thay đổi cơ cấu công nghệ nhưng mà Phòng Lao động – Thương binh – Xã hội đưa ra là thay đổi cơ cấu gì, công ty mua máy móc, thiết bị gì, công ty không giải thích được.”

Cũng theo giải thích của người công nhân này, trong buổi làm việc, phía công ty có cam kết đảm bảo người lao động nhận được đầy đủ quyền lợi theo quy định pháp luật. Nhưng, đến sáng ngày 9/10, công ty lại ra một thông báo, chấm dứt hợp đồng với 149 công nhân.

Điều này tuy khiến nhiều người lao động khá ngỡ ngàng, nhưng họ vẫn làm theo trình tự, như lời anh công nhân VMEP:

“Hôm mùng 10 người lao động có đưa ý kiến lên công đoàn hỏi ý kiến lãnh đạo công ty nhưng lãnh đạo công ty không nói được rõ nguồn gốc chấm dứt 150 người lao động đấy nên người lao động bức xúc yêu cầu phía công ty trả lời thích đáng.”

Đến sáng ngày 12/10, sau khi lãnh đạo công ty VMEP tiếp tục im lặng trước yêu cầu giải thích lý do tại sao cắt giảm lao động từ phía công nhân, gần 150 công nhân bị cho nghỉ việc cùng với những công nhân đang còn hợp đồng đã tiến hành đình công đòi quyền lợi. Họ còn lý giải việc đình công phản đối công ty cũng là do trong số 150 công nhân bị sa thải, có nhiều người đã gắn bó với công ty từ 10 đến 25 năm, họ đã qua tuổi lao động để có thể đi tìm việc làm khác, vì vậy, nếu không được tiếp tục làm việc, cuộc sống của họ sẽ bị xáo trộn vì sự sa thải “vô cớ” này…

Từ Thái Lan, ông Đoàn Huy Chương, một người thường xuyên đấu tranh cho quyền lợi công nhân trong nước nhận định:

“Ở đây có sự sai trái là theo Luật Lao động thì những người bị thôi việc hoặc chuyển đổi công tác phải được báo trước hoặc phải được bồi thường một cách thỏa đáng giữa Luật Lao động hoặc theo sự thỏa thuận giữa chủ lao động và công nhân.”

Dựa theo luật để khiếu kiện

Chúng tôi cũng đã trao đổi thêm với Luật sư Nguyễn Văn Hậu để tìm hiểu rõ hơn về Luật Lao động của Việt Nam hiện nay. Ngày 14/10, luật sư Hậu cho biết lý do phía VMEP đưa ra và cách làm của công ty quả thật không đúng với Luật lao động của Việt Nam. Ông phân tích:

“Khi mà chấm dứt một hợp đồng đối với người lao động thì tôi cho rằng Luật Lao động Việt Nam quy định rất rõ: trường hợp người lao động không hoàn thành nhiệm vụ; bị xử lý kỷ luật; nghỉ không có lý do. Trong trường hợp đình công mà hợp pháp, pháp luật Việt Nam nghiêm cấm người sử dụng lao động không được sa thải người tham gia đình công. Trong quy định của luật cũng nói rất rõ.”

Theo tin từ các báo, ông Lý Đức Chung – Chủ tịch Công đoàn Công ty VMEP cho biết phần đông các công nhân đều là những người đã gắn bó với công ty khá lâu, có người làm gần 20 năm. Trong đó, hơn 2/3 số 150 người đã quá tuổi lao động, do đó rất khó để xin việc làm khác, ảnh hưởng đến đời sống của họ.

Người lao động có thể kiện ra tòa để quyết định sa thải như vậy là bất hợp pháp, buộc họ phải nhận người lao động vào làm việc và phải trả lương ngày người đó không được làm việc. - LS. Nguyễn Văn Hậu

Với kinh nghiệm nhiều năm đấu tranh cho quyền lợi người lao động, ông Đoàn Huy Chương cho rằng:

“Trong những năm gần đây, đa phần những người bị chấm dứt hợp đồng như vậy là những người đã có thâm niên trong công ty đó bởi vì họ muốn cắt giảm tiền chẳng hạn như tiền bảo hiểm, tiền trợ cấp, tiền thâm niên của công nhân nên thường xảy ra việc cắt hợp đồng.”

Ngoài ra, ông Chương cũng cho rằng những lời ông Lý Đức Chung nói với truyền thông trong nước chỉ là hành động để công đoàn trấn an người lao động. Ông lập luận:

“Lên tiếng không phải vì muốn bảo vệ quyền lợi người lao động mà muốn người lao động lắng dịu xuống, đừng mất an ninh trật tự. Như chúng ta thấy cuộc đình công của hơn 150 người ở công ty VMEP đã có lực lượng công an và công đoàn xuống nhưng cũng không đưa ra một cái cụ thể nào để giải quyết cho công nhân.”

Được biết, sau khi nhận được đơn khiếu nại của công nhân VMEP, trong ngày 12/10, đại diện Công đoàn và các cơ quan chức năng của thành phố Hà Nội đã gặp gỡ và trao đổi với lãnh đạo công ty VMEP và họ hứa sẽ giải quyết quyền lợi của công nhân theo đúng pháp luật.

Tuy nhiên, hôm 14/10, nhiều công nhân cho biết, họ vẫn hoang mang khi đến nay cả phía công ty hay cơ quan chính quyền vẫn chưa có phương án rõ ràng để giúp đỡ họ.

Trước sự việc này, luật sư Nguyễn Văn Hậu, theo kinh nghiệm của mình ông cho rằng cần dựa theo luật định để khiếu kiện tiếp:

“Ở Việt Nam có Phòng Lao động – Thương binh – Xã hội hoặc Sở Lao động – Thương binh – Xã hội cần có kiểm tra để xử lý coi họ có sử dụng lao động đúng với Luật Lao động 2012 hay không, có báo cáo cho cơ quan có thẩm quyền khi họ có phương án vì thay đổi công nghệ nên sắp xếp lại lao động. Trong trường hợp xử lý không được, người lao động có thể kiện ra tòa để quyết định sa thải như vậy là bất hợp pháp, buộc họ phải nhận người lao động vào làm việc và phải trả lương ngày người đó không được làm việc.”

Bên cạnh đó, Luật sư Hậu cũng cho rằng công ty VMEP cần phải đối thoại với công nhân. Trước nhiều ý kiến còn cho rằng lý do sa thải công nhân là do công ty có kế hoạch di dời nhà máy để xây chung cư, hoặc công ty đang gặp khó khăn khi phải thay đổi công nghệ thì phải có phương án và phải đối thoại với người lao động. Từ đó mới có những bước giải quyết tiếp theo:

“Cơ quan lao động địa phương sẽ mời doanh nghiệp này lên, anh không thể đơn phương chấm dứt hợp đồng mà không phù hợp với luật Việt Nam. Đặc biệt đối với những nhà đầu tư của người Đài Loan này, với số lượng lao động Việt Nam này thì theo luật họ phải tiếp nhận và phải có phương án để xử lý.”

Theo báo cáo của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội gửi Chính phủ, trong 6 tháng đầu năm 2019 đã có 67 cuộc đình công diễn ra. Trong đó 82% vụ đình công xảy ra tại các doanh nghiệp FDI. Số vụ đình công xảy ra nhiều nhất ở các doanh nghiệp Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc. Bộ cũng thừa nhận trong báo cáo rằng, một trong những nguyên nhân khiến đình công xảy ra là do việc thương lượng, ký kết thỏa ước lao động còn hạn chế, thiếu thực chất và nhiều doanh nghiệp vi phạm các quy định của pháp luật.